Małgorzata Brzezińska: Kiedy rok temu obejmował Pan funkcję dyrektora Muzeum Zamkowego w Malborku, podkreślał Pan, że będzie pan dążył do powstania wystawy o Zakonie Krzyżackim. Czy ten czas już nadszedł?
Dr hab. Janusz Trupinda Dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku: - Tak, to jest ten moment ponieważ, Zamek Krzyżacki powinien opowiadać swoją historię. W zeszłym roku przyjęliśmy strategię, że co roku w zamku będzie się pojawiać jedna duża międzynarodowa wystawa, która będzie nawiązywała do historii zamku. Zaczynamy od Państwa Zakonnego w Prusach, ale w przyszłym roku będzie wystawa o czasach polskich. Ona nosi tytuł roboczy: „ Polski Malborg” nawiązujący do staropolskiej nazwy miasta. W 2021 r. lub 2022 r. wystawa podejmująca Czarną i Białą Legendę Zakonu. Będą poruszane kwestie z mitem o krzyżakach. Pojawi się Henryk Sienkiewicz, Jan Matejko, część polskiego, niemieckiego i pruskiego mitu dotyczącego krzyżaków.
M. B: W jakim czasie planuje Pan pokazać wystawę?
J. T: - Tutaj też jest nowa sytuacja, bo wyciągamy duże wystawy z sezonu letniego. Do tej pory wszystkie najważniejsze przedsięwzięcia wystawiennicze muzeum były organizowane w sezonie turystycznym latem, kiedy na zamku jest tłok. Moją koncepcją jest rozszerzenie sezonu, zagospodarować ten czas kiedy turystów jest na zamku mniej czyli wiosnę i jesień. Uważam, że to świetny moment, by zaprosić turystów do zamku na tego typu wystawy, które mają edukować, przybliżać dziedzictwo zamku, gdzie będzie można spokojnie obejrzeć, zapoznać się z wystawą. Planujemy cały cykl imprez towarzyszących wystawie. Wystawę o Państwie Krzyżackim otworzymy 14 września to dla zainteresowanych data jasna Święto Podwyższenia Krzyża. Najważniejsze święto w Zakonie Krzyżackim. Kończymy 17 listopada w wigilię święta Św. Elżbiety czczonej przez Krzyżaków. Ramy czasowe osadzone bardzo mocno w kontekście historycznym.
M.B: W jaki sposób udało się Panu i pracownikom muzeum pozyskać wszystkie unikatowe eksponaty, które mają przyjechać do Malborka?
- Cały czas trwają negocjacje nie wszystko udało nam się jeszcze spiąć formalnie. Jest to ciężka praca zespołu od lutego 2018 r. To są długie negocjacje, konieczność przejścia przez liczne dokumenty formalne związane z bezpieczeństwem, transportami a przede wszystkim wiedza pracowników, którzy wykonują kwerendy korzystając ze swojej wiedzy i naszych kontaktów przy wynajdywaniu eksponatów. Jest to zespół liczący 10 osób, który pracuje nad wystawą od roku.
M.B: Z jakich muzeów w Europie będą pochodziły eksponaty?
J.T: - Z tego co już zostało potwierdzone to będą muzea z Francji, Niemiec. Obecnie przeprowadzamy rozmowy z Biblioteką Watykańską, bo bardzo chcemy po raz pierwszy w Polsce dokument o początkach zakonu krzyżackiego. To jest unikat w skali światowej, gdyby udało się ten dokument pozyskać byłoby znakomicie. Z Archiwów francuskich chcielibyśmy dokumenty związane z osobą Mistrza Karola z Trewiru i rycerzy, którzy na zaproszenie wielkiego mistrza przyjeżdżali do Malborka. Zbroja paradna Wielkich Mistrzów przechowywana w Dreźnie, też nigdy w Polsce nie była. Walczymy jeszcze o jedyny na świecie złoty dukat Heinricha von Plauena wybity w trakcie oblężenia zamku przez wojska Władysława Jagiełły. To jest złota moneta jedyny egzemplarz więc jak państwo się domyślacie to są trudne rozmowy. Ale jeżeli nawet by się nie udało tego oryginału przywieźć z Wiednia to otrzymamy stamtąd bardzo dobrą kopię, która jest przechowywana w skarbcu krzyżackim. Z Wiednia z Archiwum Zakonnego także kilka dokumentów będziemy chcieli pozyskać związanych z osobą Cesarza Fryderyka II. Pokażemy pełen przegląd monet zakonnych to są głównie nasze zbiory, ale też zbiory należące do innych muzeów. Będzie cudowna Biblia Lutra z Brunszwiku z 1321 r. z Archiwum Kapituły Krakowskiej na Wawelu. Na naszą wystawę na miesiąc otrzymamy ją. Będzie można ją zobaczyć z miniaturą tego właśnie mistrza jeszcze jako komtura Dzierzgonia. Będą także fantastyczne relikwiarze, monstrancja przechowywana dziś w kościele Bożego Ciała w Poznaniu, łupy grunwaldzkie, które wojska Władysława Jagiełły zabrały po wygranej pod Grunwaldem i przekazały właśnie do Krakowa czy Poznania jako wota zwycięstwa. Planujemy pokazać wspaniałe nacechowane dokumenty takie jak księgi komturstw po to by pokazać funkcjonowanie tego państwa.
M.B: Wystawa czasowa będzie zlokalizowana na Zamku Wysokim w trzech dormitoriach, gdzie obecnie znajduje się wystawa rzeźby „Święci orędownicy” . Czy myślał Pan o tym by chociaż fragment tej wystawy pozostawić na zamku, bo o Krzyżakach mówimy w rożnych miejscach w zamku, ale brakuje miejsca, gdzie zakon byłby przedstawiony kompleksowo.
J.T: - Tak projektujemy ta wystawę, że zaczynamy od wystawy czasowej , żeby zaakcentować temat, który w Malborku jest podejmowany przez przewodników. W różnych miejscach w zamku ta historia jest opowiadana ta wystawa jest pierwszym krokiem do tego by na stałe wystawa o zakonie zagościła w zamku. Nie będzie ona tak obszerna jak ta czasowa. Przy pomocy dobrze wykonanych kopii i materiałów ilustracyjnych będziemy w stanie zilustrować problematykę funkcjonowania państwa zakonnego w Prusach zarządzanego przez kilkuset braci zakonników, a w początkach XV wieku obejmującego terytorium 58 tys. km kw.
M.B: Czy przewodnicy będą szkoleni do oprowadzania po tej unikatowej wystawie?
J.T: - Oczywiście dlatego, że będziemy mieli przez dwa miesiące dobrą okazję do oglądania wyjątkowych artefaktów. Musimy te okazje wykorzystać maksymalnie. Przewodnicy , specjalnie dedykowany program edukacyjny i pracownicy Muzeum Zamkowego będą pracowali wyłącznie przy tej wystawie. Będzie program skierowany do mieszkańców Malborka i do wszystkich gości, którzy do Malborka specjalnie przyjadą na tę wystawę. Będą weekendy, spotkania z kuratorami wystawy, spotkania dedykowane dla firm. Potężnym wysiłkiem ściągamy te eksponaty do Malborka dlatego chcemy, żeby jak najwięcej osób ją zobaczyło i uzyskało odpowiedni komentarz. Rola przewodników jest bardzo ważna, bo będziemy prezentować w znaczącej mierze oryginały, których nie będziemy przykrywać żadnymi planszami. Oprócz wyjątkowych wnętrz dormitoriów będzie jeszcze Kościół NMP, gdzie będziemy podejmować pierwsza próbę wprowadzenia tam wystawy czasowej. Część prezbiterialna będzie przeznaczona na edukację. Będą tam zajęcia, warsztaty z liturgii, średniowiecznej kaligrafii i wszystkich dziedzin funkcjonowania państwa zakonnego pobożność, handel, gospodarka. W zachodniej części będzie wyjątkowa możliwość zobaczenia tam na miejscu ksiąg liturgicznych, brewiarzy, mszałów, szat liturgicznych, naczyń liturgicznych. Będzie to gratka dla wszystkich, którym kultura średniowieczna nie jest obca a zakon krzyżacki szczególnie.
M. B: Jakie koszty poniesie Muzeum Zamkowe na organizację wystawy czy pozyskujecie Państwo środki na wystawę?
J.T: - Cały czas szukamy sponsorów, mecenasów. Obecny budżet składa się z naszych własnych środków głównie dzięki naszym gościom, którzy w ubiegłym roku w rekordowej liczbie 750 tys. odwiedzili zamek. Na dzień dzisiejszy budżet tej wystawy to jest kilkaset tysięcy złotych.
M.B: Kto przybędzie do Malborka na otwarcie wystawy?
J.T: - Patronem honorowym wystawy ma być Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na otwarcie wystawy zapowiedział swój przyjazd nowy Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego to będzie jego pierwsza oficjalna wizyta w Polsce w tej roli. Ojciec Frank Bayard był już w Malborku, ale w roli Generalnego Ekonoma Zakonu. Zaprosimy BP Jacka Jezierskiego. Planujemy zorganizować również finisaż tak, żeby to było święto, żebyśmy mogli się tym cieszyć. Dyskusje jeszcze trwają, bo być może przyjedzie do nas Stanisław Sojka z Projektem Szekspirowskim. Wierzymy, że to się uda i wystawa otwierająca będzie uświetniona koncertem. Na zakończenie wystawy w dniach 15-18 listopada 2019 planujemy Międzynarodową Konferencję Naukową zapraszamy badaczy z całego świata.
M.B: Dziękuję za rozmowę.